“SİLİNDİR ŞAPKA GİYEN KÖYLÜ” ÖYKÜSÜNÜ ŞAPKA DEVRİMİ VE BEDEN TEMSİLLERİ ÜZERİNDEN OKUMAK

Beden; ruhun yurdu, usun evidir. Toplumsal yaşamda beden, kimlik örüntüleri ve ideolojinin sembolleştirildiği bir vitrine dönüşür kamusallaşır. Beden, bu işlevi nedeniyle insanlık tarihi boyunca iktidar aygıtları tarafından nesneleştirilmiş, kuşatılmış, denetlenmiş kıyafet aracılığıyla biçimlendirilmiştir. Osmanlı Devleti’nde Sultan II. Mahmut Dönemi’nden başlanarak merkezli yenileşme çalışmaları gözlemlenmiş devlet memurlarının fes giymeleri zorunlu kılınmıştır. Ayrıca Devleti Müslüman gayrimüslim halkın kılık bakımından benzeşmemeleri için zaman farklı kararlar almıştır. Beden-iktidar ilişkilerinin Türkiye ölçeğindeki en dikkate değer örneği Şapka Devrimi’dir. Modernleşme çabaları Türkiye’de “şapka” ile sembolize edilmiş cumhuriyet devrimlerinin temel amacı olan medeni toplumlar nezdine yükselme niyeti, düzenlemesi görünür Devrimi erkek memurlarla sınırlı kalmış, kadın bedeni üzerinden herhangi tasarrufta bulunulmamıştır. Ancak ülkenin genel atmosferine uygun olarak, Devrimi’nin Türk aydınının, basının, mülkî yerel idarecilerin gayretleriyle halk da benimsenmesine gayret edilmiştir. Tüm devrim faaliyetlerinde olduğu gibi Devrimi’nde de karşıt görüşler ortaya çıkmış ülke çapında aleyhinde sesler yükselmiştir. Bu çalışmada, Devrimi, toplumsal reflekslerin güvenilir hızlı şekilde yansıdığı alan edebî metinler okunmaya çalışılmış örneklem olarak Sadri Etem Ertem’in Silindir Giyen Köylü öyküsü seçilmiştir. Toplumcu-gerçekçi çizgide edebiyat anlayışına sahip Ertem, öyküde halka neden ulaşamadığını ironik dille trajikomik sahneler eşliğinde anlatır. Çalışmada Kılık Kıyafet/Şapka ihtiyaçları karşılanmadan bilinçlendirilmeden yapılan erken eylem olduğu, devrimler konusunda rehberlik etmesi gereken aydın kitlenin gerçek gündeminden uzak kaldığı sonucuna ulaşılmıştır. araştırma, doküman tarama betimsel analiz yöntemiyle oluşturulmuş, veriler içerik analizine tâbi tutulmuştur.